بیماری فراموشی مجموعه بیماری هایی است که در آن فرد به تدریج و به طور پیش رونده توانایی های عالی ذهنی خود را از دست داده و دچار آسیب در زندگی فردی و اجتماعی میشود . براساس مطالعات جهانی در سال ۲۰۰۵ در سراسر جهان ۲۴۵ میلیون تَن به فراموشی مبتال بوده اند که این رقم تا سال ۲۰۴۰ به ۸۰ میلیون تَن خواهد رسید . با افزایش رفاه اجتماعی ، گسترش امکانات بهداشتی و درمانی و افزایش طول عمر و به علت بهبود شاخص های اقتصادی ، فرهنگی و اجتماعی ، بیماری های دوران سالمندی بیش از هر زمان دیگر در کشورهای جهان شیوع پیدا کرده است . جامعۀ ایران که طی سه دهۀ اخیر با افزایش شاخص طول عمر روبه رو بوده است ، در آستانۀ افزایش چشمگیر بیماری های مربوط به دوران سالمندی قرار دارد . یکی از این بیماری ها آلزایمر است که در آیینۀ آمار تعداد مبتالیان به آن رشد زیادی داشته و طبق برآوردها بیشتر نیز خواهد شد . به باور کارشناسان ، تعداد مبتالیان به آلزایمر در کشور در حالی به بیش از ۶۵۰ تا ۷۰۰ هزار تَن رسیده که سن ابتال به آن زیر ۶۰ سال است و طی سه دهۀ آینده بیش از یک میلیون تَن به این بیماری دچار خواهند شد . هم چنین به گفتۀ مدیرعامل انجمن آلزایمر ایران ، در جهان هر ۷ ثانیه یک تَن به آلزایمر مبتال می شوند . وی آمار مبتالیان به آلزایمر در ایران را بر اساس تخمین سازمان جهانی آلزایمر ، ۳۵۰ تا ۴۰۰ تَن ذکر می نماید .

قدم اول : آرام باشید ببینید دوباره اتفاق می افتد ؟
​​​​​​​
شما در سن ۶۰ سالگی انعطاف پذیری ، سرعت و یا قدرت ۲۰ سالگی خود را نخواهید داشت . گذشت زمان بر بدن شما و مغزتان اثر می گذارد و مغز را بر بدن مسلط می سازد . ارتباطات میان سلول های مغزی که خاطرات را می سازد و حفظ می کند ، با افزایش سن تغییر می کند . پروتیین ها و هورمون هایی که در مغز نگهداری می شوند به خوبی کار نمی کنند . همان طور که پیرتر می شوید ، خوب است تفاوت میان فراموشی های خاص و آنچه که به احتمال زیاد باید به پزشک خود بگویید را بدانید.

همیشه هم جزئیات اهمیت ندارد .

حالت عادی :
فراموش می کنید با یک دوست مالقات کنید اما دیرتر آن را به خاطر می آورید . آیا به خاطر می آورید که سال گذشته در یک عروسی شرکت کرده اید ولی در یادآوری جزئیات آن گنگ هستید ؟ آیا هفتۀ پیش تلفن مهمی از دوستی داشته اید ، اما باید برای به یاد آوردن جزئیات آن دوباره تماس بگیرید ؟!

​​​​​​​وضعیت اخطار :
پی در پی قرارهای مالقات خود را از دست می دهید و پیوسته از دوستان و خانواده راجع به جزئیات آن ها سوال می کنید ؟ وقایعی را که به تازگی روی داده و مکالماتی را که تازه انجام داده اید فراموش می کنید.

نسبت به ارقام هوشیار باشید .

حالت عادی :
​​​​​​​گاهی در تنظیم دفتر یادداشت کارهای روزانۀ خود اشتباه می کنید . گهگاه یادتان می رود صورتحسابی را پرداخت کنید یا به جای سه قاشق چایخوری شکر ، سه قاشق خوراک خوری شکر استفاده می کنید !
​​​​​​​
وضعیت اخطار :
​​​​​​​برایتان دشوار است تمرکز و برنامه ریزی نمایید و یا مسائل را حل کنید . هنگام پیگیری مقادیر قبض ها و یا کنترل مخارج خانه ، فهم اعداد درست مانند زبانی بیگانه برایتان دشوار می شود .

دیگر شوخی بازی نیست .
​​​​​​​
حالت عادی :
هنگامی که برای تنظیم ساعت مایکروفر یا ضبط برنامۀ مورد عالقه تان مشکل دارید یا برای یک لحظه ذهنتان خالی می شود که برد و باخت در یک بازی دسته جمعی چه تفاوتی برایتان می کند .

وضعیت اخطار :
نمی توانید با اجاق گاز کار کنید . قوانین بازی های دسته جمعی مانند بسکتبال یا تنیس را که پیش از آن برای دهه ها بازی یا تماشا نموده اید ، فراموش می کنید​​​​​​​.

کجا گذاشتمش ؟

حالت عادی :
محتوی جیب هایتان را روی میز آشپرخانه می ریزید و یا ماشینتان را برای یافتن گمشده ای جست و جو می کنید . برمی گردید و همۀ جاهایی را که پیش از آن بوده اید برای یافتن گمشده ای جست و جو می کنید .

وضعیت اخطار :
اشیاء را در جاهای عجیبی می گذارید ؛ به عنوان نمونه گوشی تلفن را پس از پایان مکالمه در فریزر می گذارید . نمی توانید به خاطر آورید برای ردیابی گمشده ای از کجا باید آغاز کنید . از این که کسی وسیله ای را از شما دزدیده ، شکایت می کنید .​​​​​​​

امروز چه روزی است ؟

حالت عادی :
هرازگاهی باید درنگ کنید و فکر کنید که امروز چه روزی است ، اما به یادتان می آید ، حتی اگر کمی طول بکشد .

وضعیت اخطار :
مفهوم زمان گیج کننده است . درک می کنید در حال حاضر چه اتفاقی می افتد ، اما هنگامی که تالش می کنید دربارۀ آن چه هفتۀ پیش اتفاق افتاده یا فردا قرار است اتفاق بیافتد گفت و گو کنید ، احساس گمشدگی می کنید .​​​​​​​

چطور به اینجا رسیده ام ؟

حالت عادی :
در پی چیزی به آشپرخانه می روید و برای نخستین بار در طول زندگیتان به خاطر نمی آورید که برای چه کاری به آشپزخانه آمده اید . گهگاه نام خیابان را هنگامی که دارید به کسی نشانی می دهید فراموش می کنید . در چنین مواردی ممکن است یکی دو لحظه ای طول بکشد ، اما به خاطر می آورید چگونه به مکان های آشنا برسید .
​​​​​​​
وضعیت اخطار :
نمی توانید راه خانۀ خود را پیدا کنید یا احساس می کنید در مکان هایی که به خوبی با آن ها آشنا هستید ، گیج شده اید . دستم را بگیر ؛ نمی دانم که هستم و کجا می روم !

نوک زبانم است !

حالت عادی :
نام چیزی را فراموش کردید . نوک زبانتان است اما زبانتان نمی چرخد .

وضعیت اخطار :
نام اشیاء و وسایل را اشتباه می گویید . گاهی اوقات ، خیلی عجیب ، ممکن است قاشق را تختخواب بنامید . هنگام سخن گفتن ، در میان جمله ، سخنتان را فراموش می کنید و هیچ به یاد نمی آورید دربارۀ چه چیزی صحبت می کنید . برای دنبال کردن یک گفت و گو لحظات سختی را می گذرانید .

زمان کمی برای خودم می خواهم .

حالت عادی :
مجموعه ای از مسئولیت های ناشی از کار ، خانواده و اجتماع موجب می شود تا زمان شما گرفته شده و حتی فرصتی ندارید تا به کارهای مورد عالقۀ خود بپردازید 

وضعیت اخطار :
نمی توانید به دنبال کردن بازی تیم های ورزشی که پیش از آن به صورت طبیعی دنبال می کردید ادامه دهید . تالش می کنید زمان خود را با مردم بگذرانید تا مشکالتی را که دارید پنهان کنید .

جوانی ، کجایی ؟!

حالت عادی :
سوگند می خورید که نوک زبانتان است ، اما … آه ! درست روی نام دوستتان درنگ می کنید و آن را به یاد نمی آورید . یا نوۀ خود را با نام پسرتان می نامید !

وضعیت اخطار :
به راستی نام پسرتان را به خاطر نمی آورید .

از دست دادن موقعیت مراقبت از خود .

حالت عادی :
با عجله از خانه خارج می شوید ، بدون این که دندانتان را مسواک کنید یا حتی بدتر ، بند شلوارتان را ببندید !

وضعیت اخطار :
تنها این نیست که چیزی به خاطر نمی آورید ، بلکه چگونگی امور را نیز به یاد نمی آورید . نیمی از لباستان را می پوشید و خود را گنگ می یابید .

موضوع جدی نیست .

حالت عادی :
در مورد حافظۀ خود نگران هستید ، اما خانواده تان نگران نیستند . به خاطر می آورید چه زمانی موضوعی را فراموش می کنید و این که آن لحظه چه احساسی دارید .

وضعیت اخطار :
خانواده تان نگران شما هستند ، اما نمی دانید آن ها دربارۀ چه موضوعی صحبت می کنند . آگاه نیستید که فراموشی دارد اتفاق می افتد .

اگر عادی نیست ، پس چیست ؟
​​​​​​​
امور گوناگونی می تواند مایۀ بروز مشکالت حافظه گردد . مردم بیشتر دربارۀ آلزایمر یا گونه های دیگر فراموشی نگران هستند . این یک احتمال است ، اما مسائل دیگری هم می تواند در پس این مشکل وجود داشته باشد . البته ، بعضی از آن ها می تواند برگشت پذیر باشد . برای نمونه ، مشکل می تواند ناشی از کمبود ویتامین ب ۱۲ باشد ؛ ویتامینی که نقش کلیدی برای مغز دارد . افسردگی ، تیروئید ، حتی نوشیدن ناکافی مایعات می تواند چنین پیامدی داشته باشد .​​​​​​​

چه هنگام باید به دکتر مراجعه نمود ؟

اگر نشانه های اخطار بر پایۀ آن چه پیشتر گفته شد آشنا به نظر برسد ، یا روی زندگی روزانه ، کار ، سرگرمی و ارتباطات شما اثر بگذارد ، باید به پزشک مراجعه نمایید . ایدۀ خوبی است اگر نزدیکان شما بخواهند برای مالقات ، شما را نزد پزشک ببرند . هر چند مشکالت معمول حافظه می تواند شما را برای یک لحظه متوقف نماید ، اما مشکالت جدی تر ، در زندگی و مسائل حیاتی روزانه تان مخاطره می آفریند .

چگونه مانع از دست رفتن حافظه شویم ؟

همۀ کارهای معمول زندگی که برای انسان ها خوب است را انجام دهید : اجتماعی باشید ، ورزش کنید ، خوب بخورید ، خوب بخوابید ، الکل ننوشید و سیگار نکشید . به مغز خود مانند یک عضله نگاه کنید ؛ از آن استفاده نمایید وگرنه آن را از دست می دهید . جدول های معمولی یا جدول سودوکو حل کنید . کتاب یا مجله هایی بخوانید که شما را به چالش می کشد . یک زبان خارجی یا یک ساز جدید یاد بگیرید . پروژه هایی را آغاز کنید که نیاز به برنامه ریزی داشته باشد ؛ مانند راه اندازی یک باغ وحش یا باغ گل !

عادت های نامناسب که می تواند به مغز آسیب بزند .

به طور معمول کارهایی می کنید که می دانید نباید انجام دهید ؛ همۀ ما این چنین هستیم ! اما برخی از عادت های نامناسب می تواند ضایعاتی روی مغز ایجاد نماید . برای نمونه ، کمبود خواب ممکن است منجر به فراموشی گردد . بهترین کار آن است که ساعات خواب منظمی داشته باشید . اگر در خوابیدن مشکل دارید ، از مصرف الکل ، کافئین و لوازم الکترونیکی هنگام شب خودداری نمایید تا ساعات خواب منظمی داشته باشید .

شما ساعات تنهایی زیادی دارید .

انسان بسیار به تماس های اجتماعی نیاز دارد . هیچ ربطی ندارد که چند دوست در اینترنت دارید ! مهم ، حس یک ارتباط واقعی است . افرادی که چنین ارتباطاتی حتی با چند دوست نزدیک دارند ، خوشحال تر و سرزنده تر هستند و کمتر احتمال دارد دچار زوال مغزی و فراموشی شوند . اگر احساس تنهایی می کنید ، با دوستانتان تماس بگیرید یا کار جدیدی را آغاز کنید ؛ مانند یادگیری موسیقی ، ورزش و مانند آن ، به شکلی که کسان دیگری نیز در آن درگیر باشند .

خوراک های بی خاصیت زیادی می خورید !

در کسانی که مقادیر زیادی همبرگر ، سرخ کردنی ، چیپس سیب زمینی ، نوشیدنی های شیرین و گازدار در برنامۀ خوراک خود دارند ، آن بخش مغز که با یادگیری ، حافظه و سالمت روانی پیوند دارد کوچکتر است . از سوی دیگر ، سبزی ها ، گندم کامل ، میوه و مغز دانه ها عملکرد مغز را حفظ می نماید و روال زوال عقلی را کند می سازد . بنابراین ، به جای آن که یک بار دیگر خود را به یک بسته چیپس برسانید ، از مغزهای مقوّی بهره ببرید .

گوشی های خود را دور بیندازید !

با گوشی خود و با صدای بلند ، می توانید ظرف ۳۰ دقیقه به شنوایی خود آسیبی جدی بزنید . اما این تنها گوش نیست که آسیب می بیند ، کاهش شنوایی در بزرگسالان با مشکلات مغزی در ارتباط است ؛ مانند فراموشی و کاهش حجم بافت مغز . این امر ممکن است به این دلیل باشد که مغز باید به شدت کار کند تا بفهمد اطرافیان چه می گویند ، زیرا نمی تواند آن چه را گفته می شود به حافظه بسپارد . بنابر این ، گوشی ها را خاموش نمایید و بدانید که نباید صدای دستگاه خود را بیش از ۶۰ درصد بلند کنید . نباید بیشتر از دو ساعت در روز از گوشی های هندزفری و هدفون بهره ببرید .

جنبش بایسته و ورزیدگی بسنده ندارید .

بدانید هر اندازه زمان را به ورزش منظم اختصاص نداده باشید ، احتمال بیشتری دارد به فراموشی مبتال شوید . همچنین ، احتمال بیشتری دارد به دیابت ، بیماری های قلبی و فشار خون بالا نیز مبتال شوید و این ها همه ، با فراموشی در ارتباط است . الزم نیست در مسابقات دو ماراتن حاضر شوید ! نیم ساعت پیاده روی در پارک و یا راه رفتن سریع در اطراف محل سکونتتان هم اثرگذار است . مهم است دست کم سه روز در هفته این کار را انجام دهید .

هنوز سیگار می کشید ؟

سیگار می تواند مغز را کوچک کند که به هیچ وجه موضوع خوبی نیست . این امر حافظه را بدتر می کند . با مصرف سیگار ، دو برابر بیشتر احتمال دارد به زوال عقلی که شامل فراموشی نیز می شود ، دچار شوید . سیگار کشیدن ، همچنین مایۀ بیماری های قلبی ، دیابت ، حمالت قلبی ، مغزی و فشار خون می گردد .

زیاد می خورید ؟ 

اگر خوراک زیادی می خورید ، حتی بهترین گونۀ مواد خوراکی را ، مغز ممکن است قادر نباشد شبکه ای از ارتباطات الزم ایجاد نماید تا بتوانید فکر کنید و به خاطر بسپارید . زیاد خوردن برای مدت طولانی ، علاوه بر آن که می تواند مایۀ افزایش وزن خطرناک گردد ، می تواند مایۀ بیماری های قلبی و فشار خون بالا نیز شود و همۀ این ها با مشکلات مغزی و فراموشی در ارتباط است .

برای مدت طولانی در تاریکی نمانید .

اگر نور طبیعی روز را دریافت نمی کنید ، ممکن است افسرده شوید . این امر می تواند سبب کُند شدن عملکرد مغز گردد . پژوهش ها همچنین نشان می دهد نور خورشید به مغز کمک می نماید تا خوب فعالیت کند.