در این مقاله می‌خوانیم:
اعتیاد چیست؟
تقسیم‌بندی انواع رفتار وسواس‌گونه:
اعتیاد و فرسایش مغز
اعتیاد و خطر ابتلا به بیماری آلزایمر
توصیه به مصرف تریاک
تعامل با بیمار معتاد

مثال:
پدر بزرگ احمد به بیماری آلزایمر مبتلاست، به‌علاوه، او سال‌هاست که اعتیاد به مصرف تریاک دارد. پرسش‌های کلیدی احمد از این‌قرارند:
آیا اعتیاد پدربزرگ باعث ابتلای او به بیماری آلزایمر شده است؟
آیا اعتیاد، پیشروی بیماری آلزایمر را شتاب می‌بخشد؟
آیا ادامه اعتیاد در سیر پیشروی بیماری برای پدر بزرگ مفید است یا مضر؟

اعتیاد چیست؟
اعتیاد یک نوع بیماری و اختلال مغزی است که باعث ایجاد رفتار وسواس‌گونه در مصرف موادی بشود که به فرد آسیب بزند.
تفکر رایج در مورد اعتیاد، بیماریِ مصرفِ وسواس‌گونه‌ی یک نوع ماده مانند الکل یا مواد ممنوعه است. در‌حالی‌که ممکن است فرد به هر چیزی معتاد شود که از مهم‌ترین آنها  اعتیاد به انواع داروهای مسکن، خواب‌آور، آرامش‌بخش و امثال آن است. این نوع اعتیاد معمولا از نظر خود بیمار اعتیاد به‌حساب نمی‌آید.

تقسیم‌بندی انواع رفتار وسواس‌گونه:
اعتیاد به مواد از جمله الکل، دخانیات، اوپیوئیدها[۱]مانند هروئین و تریاک، داروهای تجویزی مانند انواع مسکن و خواب‌آور و آرام‌بخش‌ها، و غیره
اعتیاد اختلال در کنترل انگیزه[۲]از جمله قمار‌کردن، خرید بی‌حساب، صرف وقت بی‌رویه در شبکه‌های اجتماعی، مصرف بی‌رویه مواد غذایی، و غیره   

اعتیاد و فرسایش مغز
پرداختن به انواع اعتیاد از بحث این مقاله خارج است.  بر اساس اظهار نظر کارشناسان و دست‌اندرکاران امور اعتیاد کشور (در پانوشت ملاحظه شود)، سوء مصرف تریاک و داروهای تجویزی رایج‌ترین انواع اعتیاد در سالمندان است. به همین دلیل، بحث این مقاله را محدود به دو مورد فوق کرده‌ایم. 
متاسفانه مصرف این‌گونه مواد، بیماری‌های زمینه‌ای دیگری از جمله اختلال در سیستم‌های تنفسی و عروقی را نیز ممکن است بوجود بیاورند.

اعتیاد و خطر ابتلا به بیماری آلزایمر
تحقیقاتی که در سال ۲۰۰۵ در آمریکا انجام شده نتیجه گرفته است که زیاده‌روی در مصرف الکل، دخانیات، چندین نوع داروهای تجویزی، و مواد غیر‌قانونی، بر قوای فکری و اندیشه فرد اثر می‌گذارند و ممکن است به فرسایش مغز منجر ‌شود. ولی تحقیق گسترده‌تری که در دانشگاه فنلاند شرقی[۳] انجام شد، رابطه‌ی بین اعتیاد و فرسایش مغز را ثابت نکرده است.

توصیه به مصرف تریاک
تصور اینکه مصرف تریاک یا داروهای مسکن و آرام‌بخش به‌صورت خود‌درمانی، ضرری ندارد و شاید مفید هم باشد، غلط است. به این‌گونه توصیه‌ها توجه نکنید.
مصرف مواد دارویی عوارض متعددی مانند خواب‌آلودگی و کاهش هوشیاری را به‌وجود می‌آورند و به‌همین دلیل تجویز مصرف آنها باید توسط پزشک و فقط برای تسکین دردهای شدید صورت گیرد.‌
علاوه بر این، چون مصرف مداوم مواد به اعتیاد منجر می‌شود، از قدرت تسکین درد آنها در زمان نیاز خواهد کاست.
بسیاری از مواد مخدر رایج مانند تریاک، آلوده به مواد دیگر مانند سرب، ترکیبات آلکالوئید[۴]، و شیمیایی است که تاثیری مضاعف بر مصرف کننده می‌گذارند.
مصرف مواد ممکن است تداخل در داروهای تجویزی بیمار را در پی داشته باشد.
بر اساس مشاهدات بالینی، گرایش به مصرف مواد در انواع فرسایش مغز متفاوت است. مثلا رغبت به مصرف تریاک در مبتلایان به بیماری آلزایمر کمتر می‌شود در‌حالی‌که در دمانس فرونتوتمپورال شدت می‌یابد.

تعامل با بیمار معتاد
اگر عزیز شما که به فرسایش مغز مبتلاست دچار اعتیاد نیز هست، بهترین توصیه ترک اعتیاد است. اعتیاد نوعی بیماری است و متاسفانه ترک آن برای کسانی‌که به فرسایش مغز هم مبتلا نیستند، کار بسیار مشکلی است. نیروی اراده لازم، پشتیبانی صمیمانه فامیل،‌ تیم مراقبتی پزشکی و روان‌پزشکی حاذق، و محیط زندگی مناسب از نیازهای اولیه است. 
بیمار فرسایش مغز  معمولا بیماری خود را باور ندارد. او به‌دلیل آگاهی از مشکلاتی که در توان فکری، تصمیم‌گیری، و حافظه او در شرف تکوین است بسیار مضطرب، نگران، و مستعد پرخاشگری است. علاوه بر آن، مراکز ترک اعتیاد برای سالمندان و مبتلایان فرسایش مغز تجهیز نشده‌ و آمادگی ندارند.
در نتیجه کوشش مراقبت‌کننده باید محدود به جیره‌بندی، جلو‌گیری از مصرف بی‌رویه، و ایجاد سرگرمی‌ها و مشغولیات دیگر برای تمرکز بیمار به چیزهایی به‌جز مواد باشد. از راهکار‌های تشویق بیمار، ورزش و سرگرمی، حرف‌تو‌حرف آوردن و امثال آن استفاده کنید. مقاله ورزش و سرگرمی را در وبسایت دردآشنا یا کتاب راهنمای مراقبین جلد اول مطالعه نمایید.
 
پانوشت
برگرفته از مجله سالمند، پاییز  ۱۳۸۵، دوره ۱، شماره ۱، ص ۵۱-۵۵سوء مصرف مواد به‌خصوص مواد افیونی و داروهای تجویز شده توسط پزشکان، به سرعت در حال گسترش میان سالمندان است.
بسیاری از اوقات مصرف مواد به منظور رفع تنهایی، تسکین دردهای مزمن و ضعف در سلامت جسمانی آغاز می‌شود. در موارد دیگر، سوء مصرف مواد افیونی از دوران جوانی به سالمندی کشیده می‌شود.
به‌هرحال، متاسفانه این مشکل کمتر مورد توجه  متخصصان و دست اندرکاران امور اعتیاد و سالمندی قرار گرفته است. به طوری که هیچ اطلاعی از شیوع این اختلال، مشکلات همراه با آن و مداخلات پیشگیرانه و درمانی موثر در دوران سالمندی در دست نیست.
این مقاله ضمن تاکید بر لزوم برنامه ریزی برای شناسایی و درمان سوء مصرف مواد در سالمندان، تعدادی از روش های فوق درمانی در کشورهای دیگر را معرفی و مرور می‌نماید.
 
رئیس اداره اعتیاد وزارت بهداشت، خبرگزاری دانشجو، ۲۸ دی ۱۳۹۴
وی ۱۱ درصد سالمندان در کشور را دارای تجربه یک بار مصرف موارد در طول دوران سالمندی دانست و بیان داشت: این در حالی است که حدود هشت درصد از مردم جامعه را سالمندان تشکیل می‌دهند که حدود ۱۱ درصد از این جمعیت تجربه استفاده مواد مخدر برای یک بار را دارا می‌باشد
 
مدیر کل بهزیستی استان اصفهان، خبرگزاری ایمنا، ۲۷ خرداد ۱۳۹۷
فرشاد در خصوص درصد مصرف مواد سنتی اظهار کرد: هنوز مواد سنتی بیشترین مخاطب مصرف را دارد اما شیب مصرف به سمت مواد صنعتی است و در این بین تریاک با ۵۳ درصد مصرف، بالاترین مصرف در بین معتادان را دارد و حشیش و ماری جوانا در رتبه بعدی با ۱۲ درصد مصرف قرار دارد.

 
مراجع و منابع

altamirarecovery.com: (n.d.), Alzheimers disease addiction treatment, retrieved March 2019, from https://www.altamirarecovery.com/co-occurring-disorders/alzheimers-disease-addiction-treatment/
sciencedaily.com: (n.d.), addiction, retrieved March 2019, from https://www.sciencedaily.com/releases/2017/10/171024103046.htm
ncbi.nlm.nih.gov: (n.d.), PubMed 16240487, retrieved March 2019, from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16240487
Sid.ir: (n.d.), paper 76653, retrieved March 2019, from https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=76653